Vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ kéo dài dẫn tới nhiều sai phạm tại Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam

Ngày 9/11/2017, sau khi Thanh tra Chính phủ có Kết luận thanh tra số 2810/KL-TTCP về những sai phạm trong việc chấp hành chính sách, pháp luật, công tác quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) để xảy ra vi phạm tại 14 vụ việc. Liên quan đến những vi phạm này, UBKT Trung ương đã tiến hành kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy và các đồng chí Bí thư Đảng ủy Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam từ năm 2005 đến nay, về trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ.

Qua kết luận kiểm tra cho thấy: Ban cán sự đảng Tổng Công ty Than Việt Nam nhiệm kỳ 2003-2007 vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, đã không có nghị quyết, kết luận chuyên đề để lãnh đạo, chỉ đạo việc đầu tư, kinh doanh, nhất là đối với các dự án đầu tư lớn, vi phạm Quy chế làm việc của Ban cán sự đảng Tổng Công ty than Việt Nam, điển hình là: Việc đầu tư dự án tại Công ty Cổ phần Vận tải Thủy - TKV; đầu tư góp vốn thành lập Công ty Cổ phần đầu tư phát triển Khu kinh tế Hải Hà; việc ký hợp đồng mua bán than với Công ty Xi măng Hà Giang; việc rà soát công nợ của Tổng Công ty Khoáng sản Việt Nam trước khi sáp nhập về TKV. Không lãnh đạo, chỉ đạo HĐQT, Tổng Giám đốc TKV đề xuất, kiến nghị với Bộ Công thương sửa đổi, bổ sung, ban hành văn bản thay thế Quyết định số 45/1998/QĐ-BCT, ngày 14/7/1998 của Bộ Công nghiệp về ban hành định mức dự toán chuyên ngành xây dựng cơ bản Mỏ than lộ thiên khi đã hết hiệu lực. Thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra để Tổng Công ty Than Việt Nam vi phạm quy định trong đầu tư và sản xuất kinh doanh. Cụ thể: Thành lập Công ty cổ phần vận tải Thủy - TKV nhưng không xây dựng đề án, phương án kinh doanh, vi phạm Quyết định số 926/QĐ-HĐQT, ngày 26/7/2002 về Quy chế quản lý tài chính của HĐQT Tổng Công ty Than Việt Nam; để công nợ quá hạn đối với Công ty Xi măng Hà Giang; đầu tư góp vốn để thành lập Công ty Cổ phần đầu tư phát triển Khu kinh tế Hải Hà nhưng không thực hiện các thủ tục chuẩn bị đầu tư…

Đến nhiệm kỳ 2007-2010, Ban Thường vụ Đảng ủy Tập đoàn TKV tiếp tục vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc đã không ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh, nhất là đối với các dự án đầu tư lớn, vi phạm Quy chế làm việc của Đảng ủy Tập đoàn TKV. Điển hình là, việc đầu tư thành lập Công ty Cổ phần khai thác khoáng sản Tây Nguyên; Dự án góp vốn thành lập Công ty Cổ phần đóng tàu Sông Ninh - TKV và cho vay tài chính; Dự án đầu tư thành lập Công ty Cromit Cổ Định Thanh Hóa; đầu tư góp vốn để thành lập Công ty Cổ phần đầu tư phát triển Khu kinh tế Hải Hà; không lãnh đạo, chỉ đạo HĐTV, Tổng Giám đốc TKV đề xuất, kiến nghị với Bộ Công thương sửa đổi, bổ sung, ban hành văn bản thay thế Quyết định số 45/1998/QĐ-BCT, ngày 14/7/1998 của Bộ Công nghiệp về ban hành định mức dự toán chuyên ngành xây dựng cơ bản Mỏ than lộ thiên khi đã hết hiệu lực.

Thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra để Tổng Công ty Than Việt Nam vi phạm quy định trong đầu tư và sản xuất kinh doanh. Cụ thể: Không xây dựng đề án thành lập Công ty Cổ phần khai thác khoáng sản Tây Nguyên; đầu tư góp vốn thành lập Công ty Cổ phần đóng tàu Sông Ninh – TKV, vi phạm Nghị định số 199/2004/NĐ-CP, ngày 3/12/2004 của Chính phủ về Quy chế quản lý tài chính của Công ty nhà nước và quản lý vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp khác; đầu tư thành lập Công ty Cromit Cổ Định Thanh Hóa vi phạm các Nghị định của Chính phủ. Không xây dựng đề án, không nghiên cứu tính khả thi của Dự án khi đầu tư, vi phạm Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng ban hành theo Quyết định số 1022/QĐ-HĐQT, ngày 20/9/2001 của HĐQT Tổng Công ty Than Việt Nam. Không kiểm tra các thủ tục pháp nhân và các yêu cầu quản lý nhà nước về khai thác và sản xuất kinh doanh, vi phạm Quy chế quản lý tài chính ban hành theo Quyết định số 926 của HĐQT Tổng Công ty Than Việt Nam; đầu tư thành lập Công ty Liên doanh Southern Mining Co., Ltd “Đầu tư ra ngoài doanh nghiệp” nhưng không thực hiện các thủ tục chuẩn bị đầu tư, vi phạm quy chế quản lý tài chính…

Cũng qua kết luận kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, UBKT Trung ương đã chỉ rõ những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Tập đoàn TKV nhiệm kỳ, 2010-2015, 2015-2020, 2020-2025. Ban Thường vụ Tập đoàn TKV đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, Quy chế làm việc như: Không lãnh đạo, chỉ đạo tham mưu, sửa đổi, bổ sung Quyết định số 45/1998/QĐ-BCT, ngày 14/7/1998 của Bộ Công nghiệp về ban hành định mức dự toán chuyên ngành xây dựng cơ bản Mỏ than lộ thiên. Không ban hành văn bản chỉ đạo, chưa khắc phục dứt điểm vi phạm, khuyết điểm được chỉ ra trong Kết luận của Thanh tra Chính phủ các dự án ở Campuchia, Lào và Cromit Cổ Định Thanh Hóa; Xi măng Hữu Nghị. Thiếu trách nhiệm chỉ đạo, quản lý; thiếu kiểm tra, giám sát để Tập đoàn TKV vi phạm quy định trong thực hiện nhiệm vụ sản xuất kinh doanh…

Những vi phạm nêu trên đã gây hậu quả nghiêm trọng; ảnh hưởng xấu đến kết quả sản xuất, kinh doanh, đến uy tín của tổ chức đảng và Tập đoàn. Qua kết luận kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm và xem xét xử lý kỷ luật theo thẩm quyền, UBKT Trung ương quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo Ban Thường vụ Đảng ủy Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam các nhiệm kỳ 2015-2020, 2020-2025 và các đồng chí: Lê Minh Chuẩn, Uỷ viên Ban Chấp hành Đảng bộ Khối Doanh nghiệp Trung ương, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên; Đặng Thanh Hải, Phó Bí thư Đảng ủy, Thành viên Hội đồng Thành viên, Tổng Giám đốc; Nguyễn Ngọc Cơ, Phó Tổng Giám đốc, nguyên Đảng ủy viên Tập đoàn. Khiển trách đồng chí Phan Xuân Thủy, Đảng ủy viên, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn. Đồng thời, UBKT Trung ương yêu cầu Ban Thường vụ Đảng ủy Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam chỉ đạo, xem xét, xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến các vi phạm nêu trên.

Nguyên nhân chủ yếu để xảy ra những vi phạm, khuyết điểm trên, do Ban cán sự Đảng, Ban Thường vụ Đảng ủy Tập đoàn TKV trong lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ Tập đoàn TKV để xảy ra vi phạm đó là: Chưa chấp hành nghiêm các quy chế, quy định của Đảng trong việc bàn bạc xin ý kiến, không chấp hành nghiêm đúng quy định, buông lỏng quản lý về đầu tư xây dựng, mua sắm máy móc thiết bị, đầu tư tài chính ra ngoài doanh nghiệp… Bên cạnh đó, sai phạm trên có trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương (Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND một số tỉnh, thành phố Quảng Ninh, Thanh Hóa…) đã thiếu chủ động, chưa thường xuyên, kịp thời kiểm tra, hướng dẫn và xử lý những tồn tại, bất cập về cơ chế quản lý, vi phạm trong hoạt động sản xuất, kinh doanh tài nguyên, khoáng sản, đất đai, đầu tư tài chính, mua sắm máy móc của TKV trong thời gian dài, dẫn đến nhiều thiếu sót, vi phạm chưa được xử lý kịp thời, gây lãng phí, thất thoát vốn và tài sản của Nhà nước.

Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận về mặt khách quan sai phạm của TKV là do thời kỳ trước nhiều diễn biến phức tạp, khó lường của nền kinh tế thị trường, chính trị, xã hội trong và ngoài nước; cơ chế quản lý, khai thác, kinh doanh tài nguyên, khoáng sản còn nhiều bất cập chưa được điều chỉnh kịp thời và phù hợp; điều kiện khai thác ngày càng khó khăn, tình trạng thiếu hụt thợ lò, thiếu hụt vốn… đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc quản lý, điều hành, hoạt động sản xuất kinh doanh của TKV. Thời điểm đó, Tập đoàn TKV nhiều khó khăn; đồng thời triển khai nhiều dự án; đội ngũ cán bộ trình độ năng lực hạn chế, chưa nắm chắc quy định của pháp luật, nhất là việc đầu tư ra nước ngoài; ý thức trách nhiệm của một số cán bộ, đảng viên không nêu cao tinh thần trách nhiệm.

Những vi phạm của TKV từ năm 2005 đến nay, tập trung chủ yếu thuộc Ban cán sự Đảng Tổng Công ty Than Việt Nam nhiệm kỳ 2003-2007 và Đảng ủy Tập đoàn TKV nhiệm kỳ 2007-2010. Đến nay Ban Thường vụ Đảng ủy Tập đoàn TKV nhiệm kỳ 2015-2020, 2020-2025 đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khắc phục cơ bản về kinh tế.

Qua vụ việc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy và các đồng chí Bí thư Đảng ủy Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) từ năm 2005 đến nay, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm, đó là: Phải thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; tổ chức đảng và đảng viên chấp hành nghiêm nghị quyết của Đảng; sửa đổi, bổ sung Quy chế làm việc của Đảng ủy Tập đoàn TKV đúng quy định của Đảng, thực hiện nghiêm tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Tăng cường, nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát, chấn chỉnh sai phạm ngay từ ban đầu để phòng ngừa, ngăn chặn những hành vi tiêu cực, tham nhũng. Thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở tạo sự công khai, minh bạch trong toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của đơn vị, tạo sự tin tưởng, đoàn kết nội bộ sẽ hạn chế được những sai phạm, lợi ích nhóm, tham nhũng và đơn thư tố cáo, khiếu kiện. Xiết chặt trật tự kỷ cương, đảm bảo các hoạt động sản xuất, kinh doanh đúng theo quy định của pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của Tập đoàn. Bên cạnh đó, hoàn thiện thể chế, chính sách, tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung ban hành các văn bản, quy định trong quản lý điều hành đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tăng cường công tác thu hồi công nợ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn thông qua việc nghiên cứu kỹ các quy định của Nhà nước trong ký kết hợp đồng, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Tăng cường công tác giám sát, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật về đầu tư xây dựng cơ bản, đảm bảo hiệu quả dự án, bảo toàn, phát triển vốn đầu tư…

Lê Anh-Nguyễn Hữu Khang¹

¹ Phó Trưởng phòng VTLT-CNTT,

Văn phòng Cơ quan UBKT Trung ương