Vụ Trịnh Xuân Thanh - Nhận diện những biểu hiện suy thoái qua Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII

Sau một năm thực hiện chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, UBKT Trung ương đã vào cuộc quyết liệt việc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với đảng viên, tổ chức đảng có liên quan trong vụ việc Trịnh Xuân Thanh. Đến nay, Trịnh Xuân Thanh đã bị khởi tố và khai trừ ra khỏi Đảng, cùng với đó một số cán bộ, đảng viên do thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc bổ nhiệm, luân chuyển, tiếp nhận Trịnh Xuân Thanh ở các Bộ Công thương, Nội vụ, Ban Tổ chức Trung ương, Tỉnh ủy Hậu Giang, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tổng công ty cổ phần Xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC), đã phải nhận những hình thức kỷ luật nghiêm khắc của Đảng.

Vậy, vì sao Trịnh Xuân Thanh từ một cán bộ yếu kém cả về năng lực chuyên môn, cũng như đạo đức lại dễ dàng luồn lách lên vị trí cán bộ cấp cao của Đảng, thậm chí được bầu vào đại biểu Quốc hội!? Và sau đó Hội đồng Bầu cử quốc gia đã phải bỏ phiếu không công nhận tư cách đại biểu Quốc hội đối với Trịnh Xuân Thanh?

Qua vụ việc này, soi rọi vào Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, cũng như Kết luận của UBKT Trung ương về kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với đảng viên, tổ chức đảng liên quan đến vụ việc Trịnh Xuân Thanh cho thấy đã có biểu hiện sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một số cán bộ, đảng viên vi phạm, trong đó có cả biểu hiện suy thoái của người đứng đầu cấp ủy. Bên cạnh đó, một số tổ chức đảng do buông lỏng nguyên tắc tập trung dân chủ trong đảng, dẫn đến người đứng đầu cấp ủy có biểu hiện chuyên quyền, độc đoán, toan tính "lợi ích nhóm", "lợi ích cá nhân"; tinh thần tự phê bình và phê bình yếu, lại nể nang, né tránh, ngại va chạm, "dĩ hòa vi quý" dẫn tới sự thống nhất "xuôi chiều" làm mất năng lực lãnh đạo, mất tính chiến đấu của tổ chức đảng dẫn đến vi phạm có tính chất hệ thống.

Nhận diện những biểu hiện suy thoái của cán bộ, đảng viên và người đứng đầu cấp ủy qua vụ Trịnh Xuân Thanh

Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, đã nêu rõ những hạn chế, khuyết điểm trong công tác xây dựng Đảng và chỉ ra 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa": Trong biểu hiện thứ 9 về suy thoái tư tưởng chính trị, Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, nêu rõ: "Tranh thủ bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp xếp vào vị trí có nhiều lợi ích".

Qua vụ Trịnh Xuân Thanh, Kết luận kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm số 138-TB/UBKTTW ngày 27 - 10 - 2016, của UBKT Trung ương và Quyết định kỷ luật đảng viên số 388-QĐNS/TW, ngày 3 - 11 - 2016, của Ban Bí thư Trung ương Đảng đối với đồng chí Vũ Huy Hoàng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Ban cán sự đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Công thương, nhiệm kỳ 2010 - 2016 đã chỉ rõ vi phạm: "Với vai trò trách nhiệm là Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Công thương, đồng chí Vũ Huy Hoàng đã thiếu gương mẫu, có biểu hiện vụ lợi trong việc tiếp nhận, bổ nhiệm con trai là Vũ Quang Hải làm kiểm soát viên Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam; quyết định điều động và đề cử đồng chí Vũ Quang Hải tham gia Hội đồng quản trị Tổng công ty bia, rượu, nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) để bầu thành viên Hội đồng quản trị, Phó Tổng giám đốc Sabeco".

Rõ ràng, trong bổ nhiệm cán bộ đồng chí Vũ Huy Hoàng với cương vị là người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu Bộ Công thương đã "bổ nhiệm người nhà, người thân không đủ điều kiện, tiêu chuẩn vào vị trí lãnh đạo, quản lý"; có "biểu hiện vụ lợi". Đối với việc thuyên chuyển Trịnh Xuân Thanh về tỉnh Hậu Giang, Kết luận kiểm tra và Quyết định kỷ luật đồng chí Vũ Huy Hoàng cũng chỉ rõ: "Mặc dù biết Trịnh Xuân Thanh có sai phạm, không đủ tiêu chuẩn những vẫn đồng ý với Tỉnh ủy Hậu Giang trong việc thuyên chuyển Trịnh Xuân Thanh về công tác tại tỉnh để bổ nhiệm chức danh Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhiệm kỳ 2011 - 2016; báo cáo không trung thực với Thủ tướng Chính phủ về tình hình hoạt động của PVC và cá nhân Trịnh Xuân Thanh trước khi Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn Trịnh Xuân Thanh giữ chức Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang".

Như vậy, đã thấy rõ biểu hiện suy thoái của chính người đứng đầu cấp ủy, khi đồng chí Vũ Huy Hoàng là Bí thư Ban cán sự, Bộ trưởng Bộ Công thương đã biết rõ những sai phạm của Trịnh Xuân Thanh, nhưng lại báo cáo không trung thực với Thủ tướng Chính phủ; bổ nhiệm người thân, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý, bố trí, sắp xếp vào vị trí có nhiều lợi ích. Đến nay, để sửa chữa khuyết điểm, Bộ Công thương đã thu hồi các quyết định tiếp nhận, bổ nhiệm, luân chuyển nhiều cán bộ, đảng viên không đủ điều kiện, tiêu chuẩn, trong đó có đồng chí Vũ Quang Hải, con trai đồng chí Vũ Huy Hoàng.

Đối với Ban cán sự đảng Bộ Công thương đã phải nhận quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo. Nguyên nhân dẫn đến vi phạm của Ban cán sự đảng Bộ Công thương là do thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác cán bộ, vi phạm Quy chế làm việc của Ban cán sự đảng Bộ Công thương. Ngoài ra, trong Báo cáo giải trình của Ban cán sự đảng Bộ Công thương về nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, khuyết điểm đối với công tác cán bộ, đã bộc lộ rõ vi phạm trong thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, có biểu hiện sự chuyên quyền, độc đoán của người đứng đầu cấp ủy: "Toàn bộ các trao đổi giữa Ban cán sự đảng Bộ Công thương với Tỉnh ủy Hậu Giang từ tháng 10 năm 2013 đến tháng 3 năm 2014 là văn bản do đồng chí nguyên Bộ trưởng, nguyên Bí thư Ban cán sự ký. Tập thể Ban cán sự không được biết việc này. Việc báo cáo tình hình hoạt động của PVC và cá nhân Trịnh Xuân Thanh với Thủ tướng Chính phủ do đồng chí Vũ Huy Hoàng trực tiếp chỉ đạo. Ban cán sự không có điều kiện để tham gia ý kiến và đồng chí Bộ trưởng - Bí thư Ban cán sự không có báo cáo và đưa nội dung này vào thảo luận"(!?).

Qua đó, đã thấy rõ nguyên tắc tập trung dân chủ đối với Ban cán sự đảng Bộ Công thương đã bị buông lỏng; tinh thần tự phê bình và phê bình của đảng viên trong Ban cán sự yếu, đã làm mất năng lực lãnh đạo, mất tính chiến đấu của tổ chức đảng; người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, vụ lợi cá nhân, không gương mẫu, lạm quyền, độc đoán, đã dẫn đến hàng loạt vi phạm trong Đảng bộ Bộ Công thương và các đảng bộ trực thuộc, nhiệm kỳ 2011 - 2016.

Đối với Trịnh Xuân Thanh, công tác tại PVC từ năm 2007 đến 2013, trong thời gian này giữ các chức vụ Phó Bí thư Đảng ủy, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty PVC, đã để xảy ra thua lỗ 3.298,27 tỷ đồng. Do những vi phạm và yếu kém trong quản lý, năm 2012 Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã đánh giá và xếp Trịnh Xuân Thanh không hoàn thành nhiệm vụ được giao; đến tháng 8 - 2013 đã cho thôi chức Bí thư Đảng ủy PVC. Tuy nhiên, ngay sau đó Trịnh Xuân Thanh đã được Bộ Công thương xem xét "thấu đáo" và "điều động" lên giữ chức Phó Chánh Văn phòng Bộ Công thương vào tháng 9-2013. Khi được điều động lên Bộ Công thương, mọi khuyết điểm cùng hoạt động thua lỗ của PVC đã bị làm ngơ và Trịnh Xuân Thanh cũng không tự nhận khuyết điểm và trách nhiệm của một người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị khi để xảy ra thua lỗ.

Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, nêu ra biểu hiện (thứ 5) về suy thoái tư tưởng chính trị: "Trong tự phê bình còn giấu diếm, không dám nhận khuyết điểm; khi có khuyết điểm thì thiếu thành khẩn, không tự giác nhận kỷ luật…". Và biểu hiện (thứ 6) về suy thoái đạo đức, lối sống cũng được chỉ rõ: "Quyết định hoặc tổ chức thực hiện gây lãng phí, thất thoát tài chính, tài sản, ngân sách nhà nước, đất đai, tài nguyên; tham ô, tham nhũng…;".

Rõ ràng, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của Trịnh Xuân Thanh đã được chỉ rõ qua những biểu hiện suy thoái được chỉ ra tại Nghị quyết Trung ương 4. Đặc biệt, ngày 15 - 3 - 2017, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự "tham ô tài sản" để điều tra đối với Trịnh Xuân Thanh. Trở về giai đoạn trước, khi Trịnh Xuân Thanh công tác tại PVC là Bí thư Đảng ủy, đứng đầu Tổng công ty PVC để xảy ra thua lỗ phải là người chịu trách nhiệm chính, nhưng đã lảng tránh trách nhiệm, che giấu khuyết điểm, thiếu trung thực, thiếu thành khẩn, không tự giác nhận hình thức kỷ luật. Hơn nữa, khi giữ chức vụ Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, là cán bộ lãnh đạo chủ chốt của tỉnh, đã thiếu gương mẫu lấy biển số xe công gắn vào xe riêng để sử dụng gây bức xúc trong nhân dân và dư luận. Tất cả những vi phạm đó cho thấy sự suy thoái nghiêm trọng về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống đối với Trịnh Xuân Thanh, từ khi là người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu Tổng công ty PVC, cho đến khi giữ cương vị là cán bộ cấp cao của tỉnh Hậu Giang.

Liên quan đến việc "mở đường" cho Trịnh Xuân Thanh dễ dàng tiến bước trên con đường quan lộ, còn do sự thiếu trách nhiệm đến "khó hiểu" của Bí thư Đảng ủy Tập đoàn PVN, Phùng Đình Thực và Vụ trưởng - Bí thư Chi bộ Vụ Tổ chức - cán bộ, Đào Văn Hải, Bộ Công thương.

Đối với đồng chí Phùng Đình Thực, từ năm 2011 - 2014 là Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn PVN. Trong thời gian này, chính Đảng ủy PVN đã cho Trịnh Xuân Thanh thôi giữ chức Bí thư Đảng ủy PVC vì hoạt động thua lỗ và không hoàn thành nhiệm vụ được giao. Song, khi Trịnh Xuân Thanh được điều chuyển lên Bộ Công thương, Bí thư Đảng ủy PVN, Phùng Đình Thực (người nhận xét) và Đào Văn Hải, Vụ trưởng - Bí thư Chi bộ Vụ Tổ chức - cán bộ (người ký tờ trình xin điều động, bổ nhiệm), trình Bộ Công thương đối với Trịnh Xuân Thanh đã trở thành người cán bộ "đầy năng lực và nhiệt huyết": "Là Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty cổ phần xây lắp Dầu khí, đồng chí Thanh đã công tác trong lĩnh vực xây dựng nhiều năm, trải qua nhiều cương vị từ cán bộ chuyên môn đến chức danh quản lý, đồng chí đều hoàn thành tốt nhiệm vụ và đạt được nhiều thành tích" (!?).

Từ việc tô hồng, thiếu trung thực ngay từ người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị này, nên mọi vi phạm, khuyết điểm của Trịnh Xuân Thanh đã bị che giấu và nghiễm nhiên Trịnh Xuân Thanh trở thành "cán bộ giỏi", năng động, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao và đạt được nhiều thành tích. Từ đó, Trịnh Xuân Thanh đã thăng tiến ngoạn mục, từ cán bộ yếu kém, lãnh đạo hoạt động thua lỗ ở một đơn vị cấp cơ sở, trở thành cán bộ lãnh đạo chủ chốt của một tỉnh.

Với quyết tâm của Đảng và sự vào cuộc quyết liệt, công tâm, tận tụy, khách quan, đầy trách nhiệm của UBKT Trung ương, đến nay, các cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng vi phạm trong vụ Trịnh Xuân Thanh đã phải nhận những hình thức xử lý kỷ luật nghiêm khắc của Đảng.

Tăng cường kiểm tra, giám sát ngăn chặn đẩy lùi suy thoái

Đây là vụ việc có nhiều cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng vi phạm phải nhận các hình thức kỷ luật nghiêm khắc của Đảng. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới vi phạm của cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng, trong đó có nguyên nhân từ những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một số cán bộ, đảng viên, nhất là sự suy thoái của người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ; việc buông lỏng công tác kiểm tra, giám sát ở một số tổ chức đảng… Vậy, giải pháp nào để ngăn chặn tình trạng này!

Thứ nhất, đây là vụ việc khá điển hình của sự vi phạm từ một người, trở thành vi phạm của nhiều người; "vi phạm từ cá nhân, trở thành vi phạm tập thể"; "vi phạm ban đầu chỉ ở một tổ chức đảng, kéo theo nhiều tổ chức đảng vi phạm". Do đó, để kịp thời phát hiện, ngăn chặn vi phạm của cán bộ, đảng viên, các cấp ủy, tổ chức đảng phải chú trọng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời ngay từ những vi phạm ban đầu ở cơ sở. Điển hình, nếu như năm 2012 sau khi phát hiện những vi phạm tại Tổng công ty PVC, các cấp ủy có thẩm quyền chú trọng tới công tác kiểm tra, giám sát, nêu cao trách nhiệm trong việc xử lý vi phạm, thi hành kỷ luật đảng viên, tổ chức đảng để xảy ra vi phạm, thì có lẽ sự vi phạm của đảng viên, tổ chức đảng qua vụ Trịnh Xuân Thanh chỉ dừng lại ở một số đảng viên, tổ chức đảng thuộc Đảng bộ  PVC và Đảng bộ Tập đoàn PVN.

Thứ hai, từ việc buông lỏng nguyên tắc tập trung dân chủ, tinh thần tự phê bình và phê bình ở một số tổ chức đảng yếu, không kịp thời đấu tranh, ngăn chặn, hoặc chỉ ra những vi phạm có biểu hiện chuyên quyền, độc đoán của người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị, đã làm suy yếu năng lực lãnh đạo, mất tính chiến đấu của tổ chức đảng, dẫn tới sự vi phạm của nhiều đảng viên và tổ chức đảng. Để khắc phục hạn chế này, đảng viên, tổ chức đảng phải nêu cao tinh thần tự phê bình và phê bình; kiên quyết đấu tranh khi có biểu hiện vi phạm các quy định của Đảng, nhất là vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong đảng. Đối với người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu đơn vị phải thực sự gương mẫu về tinh thần trách nhiệm, đạo đức, lối sống; thực hiện đúng Quy định của Ban Bí thư "Về trách nhiệm nêu gương cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp".

Thứ ba, cấp ủy, tổ chức đảng cần chú trọng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, sớm phát hiện ngăn chặn kịp thời những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, nhất là sự suy thoái của người đứng đầu cấp ủy. Bởi khi, người đứng đầu cấp ủy có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, sẽ dễ dẫn tới vi phạm cả một tổ chức đảng, thậm chí cả nghị quyết của cấp ủy được ban hành cũng bị dễ bị vụ bởi "lợi ích nhóm", "lợi ích cá nhân". Chính vì vậy, Nghị quyết Trung ương 4, (khóa XI, XII) về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng cũng nêu rõ nguy cơ suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý cần phải được ngăn chặn, đẩy lùi. Đây cũng là một trong những vấn đề trọng tâm, cấp bách, xuyên suốt về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nếu chậm sửa chữa, không kịp thời khắc phục sẽ làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng, là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ.

Nguyễn Trọng Thành