Một số kinh nghiệm rút ra qua cuộc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh nhiệm kỳ 2016-2021

Thời gian qua, nhiều đại án liên quan đến các công ty, tập đoàn lớn bị đưa ra ánh sáng, điển hình như vụ án liên quan đến Công ty cổ phần Việt Á, Công ty cổ phần FLC, Công ty Tiến bộ Quốc tế AIC, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Tập đoàn Phúc Sơn… Điểm chung của các vụ án này là đều diễn ra trong thời gian dài, xảy ra tại nhiều địa phương, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, mức độ nghiêm trọng và hậu quả của vụ án ngày càng lớn, phức tạp. Ngoài ra, tại các vụ án đều có sự móc nối trái pháp luật giữa doanh nghiệp và cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, đối tượng vi phạm có cả những đồng chí là Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, lãnh đạo, nguyên lãnh đạo chính quyền các cấp, các bộ, ban, ngành từ Trung ương đến địa phương bị xử lý hình sự, điều này gây ảnh hưởng không tốt đến uy tín của cấp ủy, chính quyền các cấp. Việc kịp thời xử lý đối với cán bộ, đảng viên liên quan đến các vụ án với tinh thần làm nghiêm từ trên xuống, không có “vùng cấm”, không có “ngoại lệ” đã khẳng định quyết tâm chính trị rất cao của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cấp ủy các cấp, các ngành và bản lĩnh của Ngành Kiểm tra trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Qua đó, giúp tổ chức đảng khắc phục, sửa chữa vi phạm khuyết điểm, siết chặt lại kỷ luật, kỷ cương, tập trung lãnh đạo chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị theo Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, giữ vững được niềm tin của các tầng lớp cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Thực hiện nhiệm vụ do Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giao, vừa qua, UBKT Trung ương đã tiến hành kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh nhiệm kỳ 2016-2021 trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các dự án/gói thầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh do Công ty Cổ phần Tiến bộ Quốc tế (AIC) và các doanh nghiệp thuộc “hệ sinh thái” AIC thực hiện. Qua kiểm tra, UBKT Trung ương đã chỉ ra những vi phạm, khuyết điểm chính của Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh nhiệm kỳ 2016-2021 như:

1. Vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy định của Đảng, vi phạm trong việc ban hành và thực hiện quy chế làm việc; quy chế làm việc không cụ thể hóa các nội dung lãnh đạo, chỉ đạo theo thẩm quyền của Ban cán sự đảng, của đồng chí Bí thư BCSĐ, một số nội dung trái quy định, không họp bàn, thảo luận theo chế độ tập thể, không xin ý kiến Ban Thường vụ, Thường trực Tỉnh ủy quyết định thực hiện dự án theo thẩm quyền, vi phạm Quy định số 231-QĐ/TW của Ban Bí thư, Quy chế làm việc của Tỉnh ủy, của BCSĐ UBND tỉnh.

2. Thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu lãnh đạo công tác kiểm tra, để UBND tỉnh và các tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong việc ban hành cơ chế; bố trí, sử dụng vốn; tổ chức thực hiện các dự án/gói thầu do Công ty AIC và “hệ sinh thái” AIC thực hiện: Tự ý phân bổ vốn cho các đơn vị, chủ đầu tư để thực hiện  dự án/gói thầu không báo cáo HĐND tỉnh theo thẩm quyền, vi phạm Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002 và 2015; phê duyệt dự án khi chưa xác định nguồn vốn và khả năng cân đối nguồn vốn, để nhiều dự án kéo dài, chậm tiến độ, vi phạm Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2005, Nghị định 12/2009/NĐ-CP; để các sở, ngành tự ý phê duyệt trái thẩm quyền danh mục mua sắm trang thiết bị chuyên dùng, vi phạm pháp luật về đấu thầu; lập, thẩm định, phê duyệt dự toán sử dụng chứng thư thẩm định giá không đúng quy định, không đúng phương pháp, không đảm bảo trình tự, thủ tục, vi phạm Luật Giá 2012, vi phạm các tiêu chuẩn thẩm định giá ban hành kèm theo Thông tư số 126/2015/TT-BTC Thông tư số 28/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính, các công ty thẩm định giá hầu hết đều trong hệ sinh thái AIC, để Công ty AIC can thiệp, thao túng về giá, phương án kỹ thuật, nhiều mặt hàng có giá thẩm định, phê duyệt cao gấp nhiều lần so với giá nhập khẩu hoặc giá thị trường; tổ chức đấu thầu trái quy định, hồ sơ mời thầu không đưa ra các yêu cầu cụ thể của hợp đồng cung cấp hàng hóa tương tự, nhằm tạo lợi thế cho Công ty AIC và hệ sinh thái trúng thầu khi không đủ năng lực, kinh nghiệm… vi phạm Luật Đấu thầu năm 2013, Nghị định số 63/2014/NĐ-CP, Thông tư 05/2015/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch & Đầu tư…

Như vậy, Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh nhiệm kỳ 2016-2021 đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy định của Đảng, quy chế làm việc, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu lãnh đạo công tác kiểm tra, để UBND tỉnh và các tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong quá trình tổ chức thực hiện các dự án/gói thầu liên quan đến Công ty AIC, hệ sinh thái AIC; để Công ty AIC và “hệ sinh thái” thao túng, lũng đoạn tại hầu hết các gói thầu/dự án do Công AIC tham gia đấu thầu để trúng thầu. Vi phạm của Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh gây hậu quả nghiêm trọng, nguy cơ gây thất thoát, lãng phí lớn ngân sách nhà nước, nhiều tổ chức đảng, cán bộ lãnh đạo của tỉnh bị xử lý hình sự, gây dư luận bức xúc, làm giảm sút uy tín của tổ chức đảng và chính quyền địa phương, để lại hậu quả khó khắc phục.

Qua quá trình thẩm tra, xác minh, làm việc, trao đổi công khai, khách quan, dân chủ với đối tượng kiểm tra, Đoàn kiểm tra bước đầu đã đưa ra được những chứng cứ, phân tích, thông tin, tài liệu, nhận định về những nội dung vi phạm, khuyết điểm của tổ chức đảng, đảng viên liên quan về các nội dung được kiểm tra, cùng với sự động viên, phân tích, hướng dẫn giúp các tổ chức đảng, đảng viên nhận thức được vi phạm và trách nhiệm. Tại Hội nghị thông báo kết quả thẩm tra, xác minh, các tổ chức đảng và đảng viên liên quan đã kiểm điểm và tự nhận các hình thức kỷ luật. Thường trực UBKT Trung ương đã giao Đoàn Kiểm tra thực hiện quy trình xem xét, đề nghị thi hành kỷ luật đồng thời với quy trình kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm (quy trình kép), báo cáo UBKT xem xét, thi hành kỷ luật 03 tổ chức đảng và 09 đảng viên theo thẩm quyền, đề nghị Ban Chấp hành Trung ương kỷ luật 01 đảng viên, Bộ Chính trị kỷ luật 02 tổ chức đảng, Ban Bí thư kỷ luật 05 đảng viên và giao Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bắc Ninh ban hành quyết định thi hành kỷ luật đối với 16 tổ chức đảng và 05 đảng viên.

Qua vụ việc này cho thấy, những vi phạm, khuyết điểm nêu trên của các tổ chức đảng, đảng viên xuất phát từ nhiều nguyên nhân có cả chủ quan và khách quan, như:

Thứ nhất, việc xây dựng, ban hành, thực hiện quy chế làm việc chưa đầy đủ, chưa cụ thể trách nhiệm, quyền hạn, nhiệm vụ của từng tổ chức, cá nhân, trong khi, nhận thức của cấp ủy, người đứng đầu về nguyên tắc tập trung dân chủ còn hạn chế, dẫn đến một số nội dung không được đem ra họp bàn, thảo luận công khai, không được trình cấp có thẩm quyền thông qua theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân công; làm suy giảm vai trò của cấp ủy đối với vấn đề phát triển kinh tế, xã hội.

Thứ hai, Công ty AIC và hệ sinh thái trúng thầu nhiều dự án/gói thầu trên địa bàn tỉnh với tổng mức đầu tư, dự toán lớn, thực hiện kéo dài qua 02 nhiệm kỳ (gần 10 năm), quá trình thực hiện có nhiều vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng đối với kinh tế, xã hội và tình hình chính trị của tỉnh, nhiều cán bộ lãnh đạo chủ chốt bị xử lý hình sự. Tuy nhiên trong một thời gian dài, không được kiểm tra, giám sát, hoặc có kiểm tra, giám sát một phần (một số gói thầu/dự án) nhưng không kịp thời phát hiện được những vi phạm, khuyết điểm; để vi phạm, khuyết điểm kéo dài, gây hậu quả nghiêm trọng, khó khắc phục. Như vậy, rõ ràng công tác kiểm tra, giám sát đã bị buông lỏng, thiếu sự quan tâm, thực hiện chưa toàn diện, nên trong chương trình, kế hoạch kiểm tra, giám sát hằng năm không có nội dung này, không tập trung kiểm tra những địa bàn có vấn đề nổi cộm, bức xúc trong dư luận, những lĩnh vực dễ xảy ra vi phạm, trên địa bàn tỉnh theo chỉ đạo của Trung ương.

Thứ ba, một số cán bộ, đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, nhận hối lộ để tạo điều kiện cho Công ty AIC và hệ sinh thái trúng thầu; tính chiến đấu trong đội ngũ cán bộ, đảng viên chưa cao, có biểu hiện của việc nể nang, né tránh, ngại va chạm.

Thứ tư, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, đảng viên còn hạn chế, cán bộ quản lý không nắm chắc các văn bản, quy định về quản lý, sử dụng, mua sắm tài sản, tài chính, triển khai thực hiện các chương trình, đề án của Chính phủ; dẫn đến tham mưu, thực hiện một số chính sách, chế độ không có trong quy định của Trung ương, hoặc chưa có quy định rõ, trong quá trình thực hiện có nhiều vướng mắc, nhiều gói thầu/dự án chậm hoặc chưa quyết toán được trong nhiều năm nhưng vẫn tiếp tục thực hiện, không tham mưu sửa đổi, bổ sung chính sách, khiến cho vi phạm kéo dài, hậu quả nguy cơ thiệt hại ngân sách ngày càng nhiều.

Vì vậy, để chủ động phòng ngừa các vi phạm đối với tổ chức đảng, đảng viên không để lặp lại những vi phạm nêu trên cần chú ý thực hiện một số nội dung sau:

Một là, tiếp tục nâng cao nhận thức cho cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu về nguyên tắc tập trung dân chủ; thường xuyên rà soát, bổ sung Quy chế làm việc, cập nhật những nội dung thay đổi theo quy định của Trung ương và phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương, đơn vị, ngành, lĩnh vực. Quy chế làm việc cần được xây dựng đúng quy định, theo hướng phân công rõ trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn, quan hệ công tác của tổ chức, cá nhân; đồng thời, việc triển khai thực hiện phải tiến hành nghiêm túc, đúng nguyên tắc, chế độ sinh hoạt của Đảng, thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ trong quá trình triển khai, thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị; có biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý kịp thời với những người hợp vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trên địa phương, đơn vị.

Hai là, về công tác kiểm tra, giám sát: Tăng cường chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát những lĩnh vực, địa bàn, vị trí công tác trong các lĩnh vực, đặc biệt là những lĩnh vực nhạy cảm, dễ xảy ra vi phạm, tham nhũng, tiêu cực, được dư luận xã hội quan tâm liên quan đến đất đai, tài sản, tài chính, đấu thầu, thẩm định giá, mua sắm trang thiết bị… nhằm phòng ngừa, ngăn chặn, sửa chữa, khắc phục những vi phạm, khuyết điểm trong quá trình triển khai, thực hiện. Xử lý hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm minh, kịp thời các tổ chức, cá nhân có vi phạm, theo quy định với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát để tăng cường kiểm soát chặt chẽ trách nhiệm của người có chức vụ, quyền hạn trong việc thực thi quyền lực; quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu trong kiểm tra, phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực; bảo vệ người tích cực đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tăng cường phối hợp giữa công tác kiểm tra, giám sát của Đảng với công tác thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử của Nhà nước trong công tác đấu tranh, phòng, chống tham những, tiêu cực đặc biệt là đối với cấp tỉnh.

Ba là, tiếp tục phát huy dân chủ, nêu cao tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình trong tổ chức, thực hiện các biện pháp bảo vệ người dám đấu tranh, tố cáo tham nhũng, tiêu cực; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, đảng viên; kiên quyết chống lợi ích nhóm và các biểu hiện tham nhũng, tiêu cực; mỗi cán bộ, đảng viên phải tự rèn luyện, tu dưỡng về đạo đức, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tránh xa khỏi những “cám dỗ đời thường”, đặc biệt các đồng chí trong vai trò cấp ủy, lãnh đạo, quản lý các cấp phải là ngọn cờ tiên phong, gương mẫu, thể hiện vai trò, trách nhiệm nêu gương, trách nhiệm người đứng đầu trong chỉ đạo, điều hành và thực thi công vụ.

Bốn là, tiếp tục tăng cường quán triệt, tổ chức học tập, nghiên cứu các nghị quyết, chỉ thị, quy định, văn bản, hướng dẫn của Đảng và pháp luật Nhà nước, văn bản liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ liên quan đến công tác đất đai, đấu thầu, thực hiện dự án/gói thầu…; tăng cường tính chủ động, tự nghiên cứu của đội ngũ cán bộ, đảng viên; mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ trong từng lĩnh vực để nâng cao trình bộ cho cán bộ, lãnh đạo, quản lý các cấp; thực hiện tốt công tác cán bộ, lựa chọn những người có đủ tâm, đủ tầm vào các vị trí trong cấp ủy, lãnh đạo các cấp, bảo đảm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Việc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự đảng UBND tỉnh Bắc Ninh nhiệm kỳ 2016-2021 đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và UBKT Trung ương chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, kết luận rõ những vi phạm, khuyết điểm; xử lý kịp thời, nghiêm minh các tổ chức đảng, đảng viên có vi phạm; yêu cầu, đề nghị khắc phục hậu quả, vi phạm, chỉ đạo thu hồi nhiều khoản tiền chi sai chế độ về cho ngân sách nhà nước. Qua kiểm tra, đã nâng cao được nhận thức cho nhiều tổ chức đảng, đảng viên, đồng thời là bài học để cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện tốt hơn nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới.

Trần Anh Đức^*

* Vụ Địa bàn VI, Cơ quan UBKT Trung ương